Tatlı su balıkları denildiğinde akla gelen ilk balık kuşkusuz sazandır. Bazı yörelerde pullu, adi pullu, pullu sazan, hamur pullusu gibi isimlerle de anılırlar. Yüksek platolardan deniz seviyesinde yer alan alçak ovalara kadar dünya üzerinde çok farklı coğrafyalara dağılmışlardır. Akraba türleri düşünüldüğünde tatlı sularda varlık gösteren çok geniş bir aileye mensup olan sazanlar, morfolojik vücut özellikleri yönünden diğer sazangilleri en iyi şekilde temsil ederler. Genel olarak durgun su alanlarında yayılım sergilemelerine karşılık akarsuların özellikle nehir formu taşıyan alanlarında da yaygın olarak yer alırlar. Yaşam alanının niteliğine göre nispeten ince uzun, basık veya tıknaz olabildikleri değişik vücut formları sergileseler de çoğunlukla gürbüz görünümlü balıklardır. Bulundukları bölgede bitkisel varlığın yoğun olduğu meralar sazanların yoğun gruplar halinde yerleştiği alanlar dır ancak sazanlar üreme dönemi dışında sürülenerek yayılma alışkanlığında değillerdir. Sadece bir sazan için en uygun beslenme olanaklarını sunan bir mera diğer sazanlar içinde aynı cazibeye sahip olacağından çoğu zaman dağınık ve geniş bir alana yayılan gruplar halinde rastlanmaları yine de olasıdır. Sazanlar erginleşme süresince hayvansal besinlerin ağırlık kazandığı karma bir diyete uyarlar. Buna karşın erginleşmiş ve birkaç kez döl vermiş bir sazanın mönüsünde bitkisel ağırlıklı besinlerin düzeyi gittikçe artar. Dip ve dibe yakın alanlarda yumuşak zemin dokusu içerisinde ve bitki kolonileri arasında ve üzerinde yer alan tüketebilecekleri her türlü malzemeyle beslenirler.Öncelikli beslenme alanları yaşadıkları bölgenin zemini olmakla birlikte nispeten sığ meralarda kullanılan aromalı yemlerin yaydığı kokunun cazibesiyle su yüzeyinden ve yüzey altından da yem alabilirler. Ağızlarının kenarında ve üst dudak üzerinde yer alan iki çift bıyıkları aynı zamanda kısmi bir tat-koku alma organı olarak kullanılır .Bu sayede görsel duyunun iş göremeyeceği bulanık sularda dahi koku ve tat alma duyusundan faydalanarak yemini bulabilir. Sazanların çenesinde ve ağız ağız boşluğunda herhangi diş oluşumuna rastlanmaz
Bunun yerine yutak bölgesinde yer alan ve dışarıdan görülemeyecek kadar içerde konumlanmış bir çift kemik kaide üzerinde sıralı öğütücü dişlere sahiptirler. Yutak dişleri (farinks dişleri) olarak adlandırabileceğimiz bu organları ile ağızladıkları yem gevelenerek solunum hareketinin de yardımıyla yutak kısmına iterler. Yutak dişleriyle ezilerek küçük parçalara ayrılaran kısmen öğütülmüş besin önce mideye, oradan da oldukça uzun olan barsak yoluna aktarılır. Bu diğer sazan türlerinin de beslenme alışkanlıklarını şekillendiren bir fizyoloji olup, yemin ağızlanarak yutulması sırasında geçen sürenin uzunluğu ve balığın sürekli olarak ağzında iri yem parçalarını gevelemesi, onların amatörler tarafından "emici ve yemle oynayan balıklar" şeklinde de tanımlanmasına sebep olmuştur.
Sazanlar insan tarafından yüzyıllar önce kontrollü şekilde üretimi yapılan ilk balıklardandır ve bu yüzden zaman içerisinde üzerinde estetiğe ve et verimliliğine yönelik sayısız ıslah çalışması yapılmış bir türdür. Çalışmaların sonucunda bugün için bayağı sazan olarak bilinen formdan birkaç önemli varyete geliştirilmiştir. Tüm varyeteler genetik olarak bayağı sazanla aynı tür (Cyprinus carpio carpio) olmalarına karşın, sahip oldukları bazı farklı vücut özeliklerinden ötürü ayrı sazan türleri olarak da değerlendirilirler. Ancak bu esasen yanlış ve eks*k bir yaklaşımdır. Bayağı sazandan geliştirilerek sofralık tüketimde ve serviste avantaj sağlamak amacıyla üretilen en önemli sazan varyeteleri derili sazan ve aynalı sazanlardır. Bayağı sazanın vücudu birbirini muntazam olarak örten ve orta büyüklükte pullarla kaplı olmasına
karşılık, aynalı sazan varyantlarında vücudun belli alanlarında oldukça irileşmiş, düzensiz sıralanan ve şekli sabit olmayan çember pullar göze çarpar. Derili sazan varyantında ise adından da anlaşılacağı gibi vücut genelinde belirgin bir pullanma görülmez; sadece yüzgeç kaidelerinde küçük ölçekli bir ya da iki sıra pul dizilerine rastlanabilir.
Anlattığım bu vücut formundaki farklılıklarına rağmen sergiledikleri nispeten değişik renklenme, teknik açıdan varyantalrı belirleyici bir ayırım ölçütü değildir. Yani sazanlar yaşadıkları alanların temel çevre özellikleri paralelinde aynı varyete içerisinde de farklı renk özellikleri sergileyebilirler. Tabanı killi ve bitkisel dokunun nispeten zayıf olduğu bölgelerde vücut rengi sarı-kahverengi tonlarda iken, berrak suya sahip bitki zengini meralarda koyu kahve-yeşil tonlarında olabilir. Yüksek irtifalı ve derin havzalardaki gibi gün içerisindeki ışıklanmanın kısıtlı olduğu meralarda ve dar çaylarla bulanık ve hızlı akışlı ırmaklarda vücut rengi çok daha koyu tonlara dönerek sırtta siyah-koyu gri, vücut genelinde ise esmer tonlara dönebilir. Sazanlar yaygın olarak salma bedenli yemli bırakma donamlarla yakalanırlar. Bu donamlardaki iğne sayısı 1-4 arasında olabilir. Dar koylarda ve sualtında yoğun ilişken barındıran meralarda şamandıralı bırakma donamları da başarılı şekilde kullanılır. Sazan donamlarında yem olarak toprak solucanı ve diğer canlı kurtlar kullanılabilir. Aynı şekilde haşlanmış mısır taneleriyle farklı tahıllarının unundan hazırlanmış karışım hamurlar ve pişmiş ekmekten hazırlanan hamurlar da yem olarak kullanılırlar. Kullanılacak bırakma donamlarının Ø 0,40 mm.lik naylon monofilaman misinadan kurulması hafif olduğu kadar sağlam bir bedenin oluşturulmasına olanak sağlar. Sazanların çenelerinde herhangi bir diş yapılanması ve kesici aksam bulunmadığı için ne denli büyük bireyler yakalanıyor olursa olsun çelik tel ve benzeri malzemelerle iğnenin kılavuzlanmasına gerek yoktur. Ancak oltaya yakalandıktan sonra oldukça sert ve ilk başta süreklilik gösteren dönüşler yapmalarından dolayı misinanın gamlanarak zayıflamasını engellemek için mutlaka uygun kalibrede bir fırdöndünün 35-40 cm.lik köstekle olta bedeninin ilişkilendirilmesinde kullanılması oldukça fayda sağlayacaktır.
OLTA DONANIMI
YEMLER
Canlı Yemler Toprak solucanı
Taneli Yemler Haşlanmış mısır, az haşlanmış patates, az haşlanmış şeker pancarı, böğürtlen ve dut
Hamur Yemler 1-Mısır unu hamuru 2-Pişmiş ekmek hamuru 3-Buğday kırığı + buğday unu + peyniraltı suyu
4-Mısır kırığı + buğday kırığı + beyaz ekmek içi
Kaynamış Yemler (Boili) 1-Peyniraltı suyu + beyaz ekmek içi + yumurta 2-Peyniraltı suyu + esmer ekmek içi + yumurta
3-Pirinç lapası + buğday unu + vanilya + yumurta
